Haber7-Fuat Öner
türkiye başladı Milli Güç ve Madencilik Politikası’ Ülkedeki potansiyel maden kaynaklarının ortaya çıkarılması için büyük çaba sarf ediyor. Bu seferberlik sayesinde Türkiye maden çeşitliliği açısından dünyada 8. sıraya yükseldi.
1935-2002 ortalarında yapılan 3,7 milyon metrelik sondajlı maden arama çalışmaları, 2003-2022 ortalarında 8,3 milyon metreye yükseldi ve her geçen gün artıyor.
FRANSIZLAR HAYIR DİYOR, ARTIK DÜNYAYI BULUYOR
‘Her arayan bulamaz, bulan her zaman arar’ mottosuyla yola çıkan Türkiye, keşfettiği gizli hazinelerden birine daha Eskişehir’de kavuştu.
Aslında Eskişehir’deki NTE arama faaliyetleri aslında 1950’li yıllara dayanmaktadır. O dönemde bölgeye gelen Fransız araştırmacılar, daha az yer elementi rezervi bulması üzerine Türkiye’ye bir teklifte bulundular: “Türkiye’nin hava ve karayolunu biz yapacağız, karşılığında da madeni bize verin.” Ancak Fransızlar, Ankara’nın bu teklifine olumsuz yanıt alınca, “Burada mayın yok” raporu düzenleyerek bölgeyi terk ettiler. Bölge halkının verdiği bilgilere göre ABD’li araştırmacılar da bu bölgeyi sık sık ziyaret ediyor. Türkiye 1980’li yıllarda bölgede kısa bir çalışma yapmasına rağmen sonuç alınamadı.
Tarihler 2022 yılını gösterdiğinde Fransızların ‘Burada bir şey yok’ dediği Eskişehir’in Beylikova ilçesinde dünyanın en büyük ikinci Nadir Toprak Elementi (NTE) rezervi keşfedildi. 17 farklı elementin tespit edildiği keşfin büyüklüğü ise 694 milyon ton.
PİLOT TESİS ÇALIŞMAYA BAŞLADI
18 Nisan 2023’te Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da katıldığı törenle keşfedilen bu rezervi işleyecek pilot üretim tesisi açıldı. Tesis ilk etapta yılda 1200 ton üretim yapacak.
Daha sonra bölgede yapılacak büyük bir sanayi tesisi yatırımı ile yıllık 570.000 ton cevher işlenmesi planlanmaktadır. İşlenen bu cevherden 10 bin ton nadir toprak oksit, 72 bin ton barit, 70 bin ton florit ve 250 ton toryum üretilecek.
NTE NEDEN BU KADAR DEĞERLİ?
Nadir Toprak Elementleri genellikle yerin altındaki ‘küçük rezervlerde’ bulunur. Küçük Toprak Elementlerini ‘nadir’ yapan şey, rezervlerin azlığı değildir. Dünya çapında küçük alanlarda meydana geldikleri için bu elementleri işlemenin yüksek maliyetidir.
TEKNOLOJİ İÇİN OLMALIDIR
Less Earth Elements (REE), fiber optikten uydu iletişimine, akıllı füzelerden yakıt hücrelerine, tıbbi görüntülemeden güç depolama sistemlerine ve elektrikli arabalara kadar 20’den fazla alanda kullanılmaktadır.
Çin, Nadir Toprak Elementleri (REE) üretiminde dünyada birinci sırada yer alıyor. Çin’in Bayan Obo bölgesinde 800 milyon ton rezervi bulunuyor. Tek başına Çin, dünya çapındaki toplam REE satışlarının yüzde 95’ini oluşturuyor.
NTE olarak da bilinen Lesser Earth Elements, özellikle gelişen teknoloji ile yüksek teknolojili işler üreten şirketler ve ülkeler için en kritik elementlerden biridir. bu iken Teknoloji üretmek isteyen ülkeler ve şirketler Çin’e bağımlı hale geliyor.
ABD’NİN EN BÜYÜK SINAVI
Bu bağımlılık en çok ABD’yi endişelendiriyor. 2018 yılında dünyanın en büyük iki ekonomisi olan Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasında başlayan ticaret savaşında en stratejik bahis konularından biri alçak yer elementleri (NTE) idi. NYE’lerin kullanım alanları ve ABD’nin bu konuda Çin’e olan ciddi bağımlılığı dikkate alındığında, NYE ihracatı ABD’nin ticaret savaşlarında zayıf noktası haline gelmiştir. Çin ise en büyük kozunu kullanıp NYE ihracatını kısıtlayarak ABD’yi zor duruma soktu. Kısıtlamanın bu NYE ihracatı üzerindeki etkisi ister istemez tüm dünyada hissedildi.
AVRUPA YENİ BİR YOL ARIYOR
Öte yandan 2030 yılına kadar Nadir Toprak Elementlerine olan talebi 5 kat artacak olan Avrupa, Avrupa’da NTE’ler için çözüm yılları arayışında, Az Toprak Elementlerinde Çin’e karşı petrol ve doğal gazda Rusya’ya aynı bağımlılığın önüne geçmeye çalışıyor. . “Avrupa Kritik Hammadde Yasası”üzerinde çalışıyor
ÇİN’DEN YENİ KISITLAMA SİNYALİ
Çin’in ise ABD’nin çip ihracatına getirdiği kısıtlamaya rağmen daha az toprak elementi ihracatını durdurduğu iddia edildi.
Çin’in bu adımı atması durumunda ABD’nin küresel pazarda hakim olduğu birçok teknolojik ürünün üretimi derinden etkilenecektir.
TÜRKİYE ÇİN’İN EN BÜYÜK ALTERNATİFİ OLACAK
REE’ye olan bu bağımlılık, Çin’i şimdiye kadar herkes için neredeyse ‘vazgeçilmez’ hale getirdi.
Bir fıkra olarak; Rezervin bulunmasının ardından Türkiye’ye teklifle gelen ülkelerin başında Çin’in geldiği biliniyor. Bu kozu korumak isteyen Çin, madeni Türkiye’ye hammadde olarak ithal etmek ve işleyerek satmak istedi ancak bu teklif kabul edilmedi. Ret yanıtının ardından Çin’den yeni teklif gelirse ‘Ortaklık kurarak NTE’yi işleyecek tesis teknolojisini Türkiye’ye getirebiliriz’oldu.
TÜRKİYE’NİN YENİ STRATEJİK GÜCÜ OLACAK
NTE üretimi Türkiye’ye sadece ekonomik değil stratejik değer de katacaktır. Uzmanlara göre Eskişehir’de üretime başlayan tesisle birlikte yüksek teknoloji üretmek isteyen ülkeler, Çin’den sonra dünyanın ikinci büyük NYE rezervine sahip Türkiye’nin kapısını çalmak zorunda kalacak.
200 BİN DOLARA KADAR TOGG’DA KULLANILACAK
NTE’lerin ayrıştırılmadan önceki gelirleri düşük olmakla birlikte ayrıştırılıp arıtıldığında değeri 200 bin doları bulabilmektedir. Bakan Dönmez konu hakkında bilgi verdi. “REE, füze rampalarında, MR cihazlarında, otomotiv sanayinde, savunma sanayisinde dijital kameralarda, cep telefonlarında ve gece görüş kameralarında kullanılıyor. Hatta yerli otomobilimizde de kullanılacak. Türkiye olarak artık nihai ürün yapıyoruz. şimdi ton başına 200 bin dolar kazanıyor.”dedi.
